وقتی صحبت از قهوه میشه، فقط با یک نوشیدنی ساده روبهرو نیستیم؛ با دنیایی روبهروییم که توی هر فنجونش، قصهای از اقلیم، زمین، آدمها و زمان پنهانه. در این دنیا، دو بازیگر اصلی بیش از هر نوع دیگهای حضور دارن: عربیکا و روبوستا. این دو، نهفقط از نظر طعم و عطر، که از نظر ظاهر، میزان کافئین، محل رشد، کاربرد و حتی تأثیری که روی خلقوخو میذارن، کاملاً با هم فرق دارن. اگه تا حالا فقط به «تلخ یا شیرین» بودن قهوه فکر میکردین، وقتشه کمی عمیقتر نگاه کنیم. اینجا ۱۳ تفاوت کلیدی بین عربیکا و روبوستا رو با هم بررسی میکنیم، تا بهتر بتونید انتخاب کنید که پادشاه فنجان شما کیه.
تفاوتهای قهوه عربیکا و روبوستا: جدول
| ویژگی | عربیکا | روبوستا |
| طعم و عطر | پیچیده، ظریف، میوهای، گلی، شکلاتی | قوی، تلخ، خاکی، گاهی دودی یا غلاتمانند |
| میزان کافئین | کمتر (حدود ۱–۱.۵٪) | بیشتر (حدود ۲.۲–۲.۷٪) |
| شکل دانه | بیضی، کشیده، شیار S شکل | گرد، فشرده، شیار صافتر |
| شرایط رشد | ارتفاع بالا، دمای ملایم، رطوبت متعادل، حساستر | ارتفاع پایین، مقاوم به گرما، آفات و بیماری |
| قیمت | گرانتر به دلیل کشت دشوار و کیفیت بالا | ارزانتر به دلیل مقاومت بالا و تولید آسانتر |
| سهم از تولید جهانی | ۶۰–۷۰٪ | ۳۰–۴۰٪ |
| قند و چربی | بیشتر (طعم شیرینتر و بافت نرمتر) | کمتر (طعم خشکتر و تلختر) |
| اسیدیته | روشن، شاداب، میوهای | پایین، خنثی یا تلخ |
| بادی (Body) | سبک تا متوسط، نرم | سنگین، ضخیم، زبر |
| کاربرد اصلی | قهوههای دمی، سینگل اوریجین، اسپشیالتی | اسپرسوهای ترکیبی، قهوه فوری، نوشیدنیهای صنعتیتر |
۱. تفاوت طعم قهوه عربیکا و روبوستا
عربیکا معمولاً طعمی نرمتر، پیچیدهتر و با ظرافت بیشتر داره. نتهایی از میوههای قرمز، مرکبات، گل، عسل، شکلات یا کارامل توش دیده میشه و عطرش اغلب پیچیدهتر و چندلایهست. در نقطه مقابل، روبوستا با طعمی خاکی، تلخ و گاهی دودی یا چوبی شناخته میشه. در روبوستاهای بیکیفیت، حتی ممکنه تهمایههایی از طعم لاستیک یا غلات بوداده حس بشه، ولی نمونههای باکیفیتترش میتونن طعمی گرد، قوی و بسیار باثبات بدن.
۲. کافئین عربیکا بیشتر است با روبوستا
روبوستا چیزی حدود ۲.۲ تا ۲.۷٪ کافئین داره، در حالی که عربیکا معمولاً بین ۱ تا ۱.۵٪ کافئین داره. یعنی بسته به نوع و فرآوری، روبوستا تا دو برابر قویتره. این تفاوت باعث میشه روبوستا انرژیزا و بیدارکنندهتر باشه، درحالیکه عربیکا تجربهای نرمتر و طولانیتر ارائه میده.
۳. تفاوت دان قهوه عربیکا و روبوستا
دانههای عربیکا معمولاً کشیدهتر و بیضیشکلتر هستن، با شیاری در وسط که حالت S مانند داره. در عوض، دانههای روبوستا کوتاهتر، گردتر و فشردهترن و شیاری که دارن اغلب صافتر و کمتر منحنیه. روستکنندههای حرفهای حتی با یک نگاه ساده هم میتونن این دو رو از هم تشخیص بدن.
۴. تفاوت کشت عربیکا و روبوستا
عربیکا گیاهیه که فقط در ارتفاعات بالا (معمولاً بین ۹۰۰ تا ۲۲۰۰ متر) رشد میکنه، به دمای معتدل، سایه و رطوبت متعادل نیاز داره و نسبت به آفات و بیماریها حساسه. همین باعث میشه کشتش پرهزینهتر و پرریسکتر باشه. در مقابل، روبوستا در ارتفاعات پایینتر، گرمای بیشتر و حتی خاکهای فقیرتر هم رشد میکنه، مقاومتره و به همین خاطر برای تولید انبوه مناسبتره.
۵. روبوستا گرون تره یا عربیکا؟
به خاطر سختیهای پرورش، فرآوری دقیقتر و تقاضای بالاتر، قهوه عربیکا معمولاً گرانتر از روبوستاست. روبوستا چون تولیدش آسونتره و عملکرد مزرعه بالاتری داره، قیمت پایینتری داره. این موضوع روی قیمت نهایی بسته قهوه یا فنجان قهوهای که در کافه میخورید هم تأثیر میذاره.
۶. مصرف و تولید عربیکا بیشتره در دنیا یا روبوستا؟
حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از قهوه جهان رو عربیکا تشکیل میده، بهویژه در آمریکای جنوبی، آفریقا و بخشهایی از آسیا. روبوستا حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد باقیمونده رو شامل میشه و بیشترین تولیدش توی کشورهایی مثل ویتنام، اندونزی و هند صورت میگیره. جالبه بدونید ویتنام دومین صادرکننده بزرگ قهوه دنیاست، اما بیشتر صادراتش روبوستاست.
۷. تفاوت در میزان قند و چربی
عربیکا حدود ۱.۵ برابر قند و ۲ برابر چربی بیشتر از روبوستا داره. این قندها و چربیها نقش زیادی در ایجاد طعمهای شیرین، اسیدیتهی زنده و بافت نرم و روغنی دارن. در روبوستا، درصد کمتر قند باعث میشه طعم نهایی تلختر و خشکتر باشه و به خاطر چربی کمتر، احساس دهانیاش زبرتر بهنظر برسه.
۸. عربیکا ترش است یا روبوستا؟
عربیکا معمولاً اسیدیتهای روشن، واضح و زنده داره که میتونه یادآور میوههای ترش یا مرکبات باشه. این اسیدیته نقش زیادی در شاداب بودن قهوه بازی میکنه. روبوستا اما اسیدیته پایینی داره، طعمش سنگینتر و تلختره و کمتر حس تازگی میده. البته در برخی نوشیدنیها این ویژگی نقطهقوته.
۹. بادی یا بدنه عربیکا بیشتره یا روبوستا؟
بادی یعنی احساسی که قهوه در دهان ایجاد میکنه. روبوستا بادی سنگینتر و ضخیمتری داره و به خاطر مواد جامد بیشتر و روغن کمتر، حس دهانی قویتری منتقل میکنه. عربیکا بادی سبکتر و نرمتری داره، که برای نوشیدنیهای شفاف و ظریفتر مناسبه. این تفاوت توی نوشیدن اسپرسو کاملاً مشهوده، مخصوصاً توی کرما.
۱۰. عربیکا برای لاته بهتره یا روبوستا؟
عربیکا بیشتر در قهوههای دمی تخصصی، قهوههای سینگل اوریجین و ترکیبات باکیفیت بالا استفاده میشه. طعمهای پیچیدهاش برای کافههای تخصصی و دوستداران قهوه ناب ایدهآله. روبوستا به خاطر قدرت، کافئین بالا و کرمای ضخیمش، گزینه مناسبی برای میکسهای اسپرسو، قهوههای فوری و قهوههای صنعتیتره. خیلی از میکسهای اسپرسو ایتالیایی یا تجاری، درصدی روبوستا دارن برای قوام، بادی و کرمای بیشتر.
۱۱.اسیدیته قهوه عربیکا و روبوستا؟
عربیکا اسیدیته بیشتر و در نتیجه طعم ترش تری نسبت به روبوستا دارد. البته عربیکا هر کشور متفاوت است. مثلا اتیوپی عربیکایی با اسیدیتیه خیلی بالا دارد.
۱۲.عربیکا تلخ تره یا روبوستا؟
روبوستا ها به دلیل اسیدیته کمتر طعم تلخ و دودی تری دارند. البته توجه کنید تلخی به میزان رست نیز بستگی دارد. رست های تیره تر تلخ تر می باشند. عامل دیگر خاستگاه قهوه است. مثلا ویتنام جز تلخ ترین هاست. یا عربیکا برزیل هم انچنان ترش نیست و کمی تلخی دارد.
۱۳.عربیکا سنگین تره یا روبوستا؟
همان طور که اشاره کردیم روبوستا کافئین بیشتری دارد در نتیجه به اصطلاح سنگین تر است. قهوه هایی با رست تیره کافئین متفاوتی ندارند اما به دلیل آزاد شدن روغن های دانه قهوه بسیار سنگین هستند.
نحوه تشخیص قهوه عربیکا از روبوستا
برای تشخیص قهوه عربیکا از روبوستا، چند نشانه کلیدی وجود داره که با کمی دقت میتونید اونها رو از هم تمیز بدید. از نظر ظاهری، دانههای عربیکا معمولاً بیضیتر و کشیدهتر هستن و شیار وسطشون شکلی S مانند و موجدار داره، در حالی که دانههای روبوستا گردتر، کوچکتر و شیار وسطشون صافتر و مستقیمتره. هنگام بو کردن، عطر عربیکا لطیف، میوهای یا گلیه، ولی روبوستا بوی شدیدتر، خاکیتر و گاهی تُندتری داره. اگر قهوهتون رو دم کنید، عربیکا طعمی ملایمتر و پیچیدهتر با اسیدیته شفاف داره، در حالی که روبوستا تلختر، پرقدرتتر و با بادی سنگینتره. حتی رنگ کرما در اسپرسو هم کمککنندهست؛ روبوستا معمولاً کرمای تیرهتر و ضخیمتری تولید میکنه. اینها همه سرنخهایی هستن که به شما کمک میکنن بفهمید توی فنجونتون دقیقاً چی میجوشه.
فرق دانه قهوه روبوستا و عربیکا در ظاهر چیست؟
دانههای عربیکا معمولاً بزرگتر، بیضیشکلتر و صافتر هستند. خط میانی (شیار) روی دانه عربیکا معمولاً حالت S مانند و منحنی دارد. در مقابل، دانههای روبوستا معمولاً کوچکتر، گردتر و دارای یک خط میانی صافتر و تقریباً مستقیم هستند. همچنین، روبوستا در مقایسه با عربیکا، از نظر ظاهری چگالی و تراکم بیشتری دارد.
فرق عربیکا و روبوستا در ظاهر اسپرسو چیست؟
ظاهر کرمای اسپرسوی تهیه شده از دانههای عربیکا و روبوستا متفاوت است. اسپرسوی تهیه شده از روبوستا به دلیل روغن کمتر و میزان بیشتر کافئین و چگالی بالاتر، کرمایی غلیظتر، تیرهتر و ماندگارتر دارد. اما اسپرسوی تهیه شده از عربیکا، معمولاً کرمایی روشنتر، نازکتر و ظریفتر با الگوی نقطهای (Mottling) کمتر و ظاهری یکنواختتر دارد که سریعتر از بین میرود. به همین دلیل، در ترکیبهای اسپرسو اغلب مقداری روبوستا برای بهبود ظاهر و ماندگاری کرما اضافه میشود.
